Meester - vakmanschap
Variatie
In de taal van de zee (nautisch legendarische taal en gebruik hiervan) leeft het woord “meester” voort als iets meer dan een titel. Het is een eretitel, gedragen door hen die met olie aan de handen en kennis in het hoofd de hartslag van het schip bewaken. “Machinisten … vaak ook ‘meester’ genoemd,” schreef Nico Spilt, verwijzend naar het vakmanschap waarvan in de stoomtijd sprake was. Die ene zin vangt een cultuur waarin ervaring, intuïtie en verantwoordelijkheidsgevoel zwaarder wogen dan formele rang. Aan boord was de meester niet degene met een diploma op de muur, maar degene die het schip draaiende hield als alle anderen nog moesten leren luisteren naar het ritme van de motor.
Relevantie
In het huidige technisch onderwijs lijkt de eretitel wat uit beeld geraakt. Toch is het idee springlevend: vakmanschap als iets dat je verdient door jarenlange toewijding. In de machinekamer van een marineschip, waar elke schroef en klep levensbelangrijk kan zijn, komt dat respect voor meesterschap terug in de manier waarop leerlingen leren werken, met gevoel voor techniek, niet alleen verstand van techniek. Het is de brug tussen hoofd en handen, tussen theorie en de vibratie van staal.
Authenticiteit
Ik herken de waarde van dat woord “meester”. Aan boord van een schip wordt je kennis pas geloofd als je handen zwart zijn geweest van het werk. Het gaat niet om titels, maar om vertrouwen. In mijn lessen probeer ik datzelfde ethos te behouden: dat studenten niet leren voor een cijfer, maar om een vak te beheersen dat hen later verantwoordelijkheid geeft over systemen, mensen en veiligheid. “Meester” is dan geen verleden tijd, maar een belofte: jij zult dit ook ooit voelen, het moment waarop de techniek naar je luistert.
Actualiteit
Terwijl moderne schepen vol zitten met digitale systemen en sensoren, blijft de rol van de menselijke meester essentieel. Automatisering neemt werk over, maar niet verantwoordelijkheid. De meester-machinist van de toekomst moet de data begrijpen én de trillingen horen die het algoritme niet registreert. De traditie van meesterschap is dus relevanter dan ooit: ze herinnert ons eraan dat techniek pas menswaardig wordt als iemand er écht voor zorgt.
Kwaliteit
De eretitel “meester” belichaamt een kwaliteit die niet in protocollen past: de stille trots van vakmensen. Als docent wil ik die geest in leven houden, niet als romantisch verleden, maar als norm voor professioneel gedrag. Wie zich “meester” mag noemen, draagt meer dan kennis; hij of zij belichaamt betrouwbaarheid, ervaring en toewijding. Dat is precies de houding die we onze toekomstige machinisten willen meegeven: niet slechts bedieners van machines, maar behoeders van een eeuwenoude traditie van vakmanschap en verantwoordelijkheid.
Ten slotte
Mooi geschreven nietwaar? Ik herken mijn eigen geschreven romantisch beeld van een zeer ervaren hoofdmachinist. Zelf heb ik enkele jaren gevaren op een oude sleper van Smit Lloyd (ex-9, MIRFAK). Hier proefde je de sfeer van olie, diesel en oude naar bier rienkende zeebonken met verhalen over de tijd dan schepen van hout waren en zeelui van staal. Toen de lucht nog schoon was en sex vies. Ik droom hier nog wel eens over. Het voelt aan als een oude uitgaven van de stripverhalen van Kaptein Rob.
Maar die tijd is er niet meer. Onze machinisten nu zijn korporaals met ieder een eigen taak waarbij veiligheid, samenwerken en in de huidige tijd van verschillende crisissen in de wereld het niet meer gaat over avontuur, van binnen naar buiten de wereld ontdekken, maar over de wereld naar binnen halen op een smartphone scherm. Dit schuurt enorm. Vooral bij mijzelf. Waar is het avontuur gebleven?
Kijkend naar die wereld mis ik die sfeer van de oude slepers en meesters. Hoe kunnen we onze matrozen en korporaals nog opleiden met de vergeten nautische geschiedenis waar we onze filosofische waardes op gebaseerd hebben als ontdekkingsreizigers? Zijn we niet allemaal ontdekkingsreizigers? Een onbekende route volgen naar onze volwassenheid? Mijn volwassenheid in mijn leraarschap, mijn meesterschap?
De titel “meester” mag dan informeel zijn, de betekenis is tijdloos: respect verdien je niet met rang, maar met kunde.